ดีบัว

ชื่อเครื่องยา	ดีบัว
ชื่ออื่นๆของเครื่องยา
ได้จาก	ต้นอ่อนในเมล็ดบัวหลวง
ชื่อพืชที่ให้เครื่องยา	บัวหลวง
ชื่ออื่น(ของพืชที่ให้เครื่องยา)	บัว, สัตตบงกช, สัตตบุษย์, อุบล, โช้ค (เขมร)
ชื่อวิทยาศาสตร์	Nelumbo nucifera Gaertn.
ชื่อพ้อง
ชื่อวงศ์	Nelumbonaceae

ลักษณะภายนอกของเครื่องยา:
           ดีบัวมีรูปร่างคล้ายสาก ยาว 1-1.5 เซนติเมตร ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2 มิลลิเมตร มีใบอ่อน 2 ใบ ใบหนึ่งสั้น อีกใบหนึ่งยาว สีเขียวเข้ม หรือสีเขียวอมเหลือง ปลายใบม้วนเป็นรูปคล้ายลูกศร ต้นอ่อนตรง มีขนาดเล็กมากอยู่ระหว่างใบอ่อนทั้งสอง ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร โคนต้นสีเหลืองอ่อนหรือสีเหลืองอมเขียว รูปทรงกระบอกยาว 2-4 มิลลิเมตร เนื้อหนา เปราะ รอยหน้าตัดมีรูเล็กๆ จำนวนมาก ดีบัวไม่มีกลิ่น รสขมจัด
 สรรพคุณ:
           ตำรายาไทย: ใช้ แก้อาการหงุดหงิดนอนไม่หลับ การติดเชื้อในช่องปาก  ลดความดันโลหิตช่วยขยายเส้นเลือดเลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจ กรณีเส้นเลือดตีบ แก้กระหายน้ำ แก้กระหายหลังอาเจียนเป็นโลหิต แก้น้ำกามเคลื่อนขณะหลับ(ฝันเปียก)

รูปแบบและขนาดวิธีใช้ยา:
           ใช้ดีบัว 1.5-6 กรัม ต้มเอาน้ำดื่ม

องค์ประกอบทางเคมี:
           พบสารกลุ่มอัลคาลอยด์หลายชนิด เช่น liensinine, isoliensinine, neferine, nuciferine, pro nuciferine, lotusine, methyl corypalline, demethylcoclaurine สารกลุ่มฟลาโวนอยด์ เช่น galuteolin, hyperin, rutin

การศึกษาทางเภสัชวิทยา:
           ฤทธิ์ต่อหัวใจ และความดันโลหิต สารสกัดด้วยน้ำจากดีบัว มีฤทธิ์ลดความดันโลหิตสาร demethylcoclaurine จากดีบัวมีฤทธิ์คลายกล้ามเนื้อเรียบ สาร methylcorypalline มีฤทธิ์ขยายหลอดเลือด ที่ไปเลี้ยงหัวใจ (coronary dilator action)  สาร  neferine  มีฤทธิ์ลดความดันโลหิต  และต้านการเต้นของหัวใจที่ผิดปกติ  โดยมีผลต่อการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด
           ฤทธิ์ต้านจุลชีพ สารสกัดแอลกอฮอล์จากดีบัวมีฤทธิ์ต้านเชื้อ  ?-Streptococcus  group A 
           ฤทธิ์ทำให้นอนหลับ สารแอลคาลอยด์ ที่พบในบัว มีผลทำให้หนูนอนหลับ
           ฤทธิ์ลดปวด และต้านการอักเสบ สารแอลคาลอยด์ ที่พบในบัว มีฤทธิ์ลดอาการปวด และแก้อักเสบ
           ฤทธิ์ต้านเชื้อ HIV มีรายงานสารบริสุทธิ์ที่แยกได้จากบัว มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ HIV ดังนี้
                   สาร (+)-1(R)-coclaurine และ 1(S)-norcoclaurine ยับยั้งเชื้อ HIV ในหลอดทดลอง โดยมีค่า EC50 = 0.8 และ น้อยกว่า 0.8 ก./ไมโครลิตร โดยมีค่า Therapeutic index มากกว่า 125 และ มากกว่า 25 ตามลำดับ สาร liensinine และ isoliensinine ยับยั้งเชื้อ HIV ในหลอดทดลอง โดยมีค่า EC50 น้อยกว่า 0.8 ก./ไมโครลิตร โดยมีค่า Therapeutic index มากกว่า 9.9 และ มากกว่า 6.5 ตามลำดับ สาร nuciferine ยับยั้งเชื้อ HIV ในหลอดทดลอง โดยมีค่า EC50 เท่ากับ 0.8 ก./ไมโครลิตร โดยมีค่า Therapeutic index เท่ากับ 36